دستگاه دستوری زبان سومری و گویش های بختیاری ، خوزی وشمال خلیچ فارس

دستگاه دستوری زبان سومری وگویش های فارسی شمال خلیج فارس

بخش اول

گفتار آرنوپوپل

پیش از آغاز سخن در باره گفتار آرنو پوبل سومرشناس، مشهور به پدر راستین دستور زبان سومری، برای ایجاد زمینه اندیشه و تفکر همسانی های زبان سومری با گویش های فارسی شمال خلیج فارس و زبان پارسی گفتار کوتاهی را از روانشاد علی اکبر دهخدا در مورد زبا ن پارسی زینت بخش این نبشته کرده ایم. در اینجا او میگوید:" زبان فارسی مذّکر وموّنث و خنثی ندارد، تثنیه ندارد، حرف تعریف ندارد، جمع های گوناگون ندارد، ازاینرو ، آموختن آن آسان است....

او در مورد زنجیره سازی اسم و فعل ( اصطلاحی که پوبل بکارمیبرد .) گفته است:" ..زبان فارسی از حیث مُرکبات ( ترکیب سازی یا زنجیره سازی- م) نهایت غنی است، وکم تر مفهومی از مفاهیم غریبه هست ، که نتوان با مُرکبی دلنشین از آن تعبیر کرد، و این مرکبات گاهی از دو کلمه فارسی یا از یک کلمه اجنبی باشد.

مانند : ( زرخیز، تن پرور، شکم بنده، عیب جوئی) و گاه مرکب از چندین کلمه است. مانند:

درم به جور ستانان زر به زینت ده      بنای خانه کنان اند و بام قصر اندای

  پو بل . سومری ها وزبان سومری

1- اکنون در آغاز آشنائی ما با تاریخ بابلی هااست، که ما به سومریها ، ساکنین نیمه جنوبی بابل می پردازیم. درمورد نژاد مردم سرزمین های شمالی بین النهرین، از گذشته های دور تا کنون ، تاریخ سامی بودن آنها را نشان داده است.

در تعین زمان پیشرویهای سلسله های سامی نژاد از اکد در شمال بابل بطرف سومر،اختلاف نظر وجود دارد.با وجود این ، به فرضیات متکی بر سوابق سومریهای بین النهرین میتوان اتکاء کرد. زیرا دورانهای ماقبل تاریخ ، یکباره بوسیله بابلی ها نابود نشده است. شاید سومریها در سرزمین های خارج از بابل به حیات خود ادامه داده باشند. ولی چون بابلی ها تنها شرح فتوحات خود را بجا گذاشته اند، واز آثار تمدن سومری هانام نبرده اند، ما چیزی از این سومریها در دست نداریم . با وجود این ، هنگامیکه نشانه های آداب ورسوم سومری ها را در فرهنگ بابلی مشاهده می کنیم نباید در قضاوت تعجیل کنیم ومدعی شویم که، سومریها بوسیله بابلیها بکلی نابود شده اند.

شواهد چنین میگوید، که پس از اتمام دوره تاریخی ثبات بین النهرین ، جنگ ها وتهاجمات گوناگون ، واغتشاشات داخلی در منطقه آغاز گردیده است. ونیاز به چراگاه وسرزمین های تازه اقوام سامی شمالی بخصوص اعراب را وادار به تباه کردن وتصرف چراگاههای بابل کرد، وبدین سان حضور اعراب سامی در سرزمین های سومری افزایش یافت . در نتیجه ساکنین سومرنابود یا رانده میشدند، یا تحت سلطه سامی ها قرار می گرفتند. بدین صورت اجازه یافتیم ، بدون درنظر گرفتن فاصله زمانی، دانسته ها ونادانسته های جنگهای مردم بین النهرین را برسرتصرف سرزمین های بابلی( جائیکه بدفعات بیشمار در دوره های مختلف پیش از تاریخ وتاریخی فتح شده است.) در نظر مجسم کنیم. سومریها خود نیز جزء ملتهائی بودند، که در طول زمانی طولانی به بین النهرین نفوذ کرده اند. پیش از سومریان سرزمین های بین النهرین در تملک ملت های دیگر بوده است، و بتدریج با پیوستن سومریها به ساکنین محلی به احتمال بسیار بعداً سرزمین سومر به مالکیّت آنها در آمد.

سومریها از کدام سرزمین های دور یا نزدیک احتمالا آمده بودند؟ اساس قضیه مهاجرت سومری ها به بین النهرین به هیچ وجه پذیرش مطمئن ندارد. وقابل استناد نیست.

تنها این موضوع بعنوان یک مسئله شناخته شده است، که سومریها ازنژاد سامی واز ساکنین عرب بین النهرین نیستند. وتوانسته اند ، در بین النهرین مستقر شوند. از آثار ونوشته های سومری ، در حد انتظار ما ، تاکنون دلائلی یافت نشده است، که سوابق سکونت اولیه و وابستگی قومی آنها را با اقوام وملتهای دیگر منطقه ثابت کند. از طرف دیگر، زبان هم خانواده زبان سومری نیز تاکنون درجاهای دیگر شناخته نشده است. غیر از اسامی خاص سومری که با خط نشانه ها مشخص شده اند، سومریها هیچ نامی برای سرزمین خود بجا نگذاشته اند. تنها نامی که برای مناطق تحت سلطه آنها بکار رفته است . کلمه Kengi یا Kingi برای"جنوب بابل" است. تمام علائم خوانده شده ازنشانه های خط میخی اکدی نظیرShumerû بمعنی سومر ، رجعت به خط نشانه سومری ذکر شده دارد، که چنین لغاتی تنها مفهوم سرزمین را دارند. شاید Kingi یاKingi(r) تنها یک کلمه مشتق شده از کلمه kalamma یاkanagga بمعنی سرزمین باشد.

( توضیحات مترجم : در اینجا و در تمام موارد، ما تنها از دوگویش فرا گیرترمردم شمال خلیج فارس برای مقایسه زبان سومری با گویش های همسو با زبان فارسی در شمال خلیج فارس استفاده میکنیم و نام آنها را به اختصار گویش –ش و گویش – ب می نامیم .)

عبارت اسمی kingi و kengi که پوبل برای عبارت ki-en-gi سومری استفاده کرده است ، تلفظ دیگری هم بصورت gu14-en-gi دارد. و با این تلفظ درگویش – ش معنی "سرزمین بزرگ خیز یا جای بزرگ خیز " را دارد. از طرفی کلمه اکدی Su/ cumerû در گویش فوق بصورت" شو ملو" اسم در حالت صفت مبالغه به معنی "بسیار مو سیاه ، یا بسیار شب مو ( تشبیه رنگ مو به سیاهی شب)" را دارد. که سومری ها را به این نام میشناختند. هر چند نشانه ki یا ku وkan بمعنی جا و مکان که از تلفظ های دیگر همان نشانه اند در سومری و فارسی وجود دارند ، ودر گویش - ش هم در کلمه ki-cha "کیچهَ "معادل کلمه سومری ki-ša4 بمعنی" گذرگاه یا کوچه "وجود دارد ، ولی ما از تلفظ دیگر نشانه با گویش – ش بصورت gu14 بمعنی "جا"( با وجود این همین نشانه تلفظ gager را در گویش – ب مشابه gagar سومری با همین معنی دارد.) استفاده کرده ایم . hen و hen-ta = en-ta سومری در گویش – ش معنی عظیم و بینهایت بزرگ را دارد. از طرفی gi یا ge در این گویش و زبان فارسی ریشه فعل "جهیدن،جستن" است. ).

2- با گذشت زمان ملت مغلوب سومری در اقوام غالب سامی نژاد ادغام شدند، وزبانشان با زبان اکدی در هم آمیخته شد.

دیده شده است ، که اقوام سامی نژاد تا آنجا که تاریخ بیاد دارد، در شمال بابل مستقر بوده اند، وهم زمان با آنهاسومریان نیزمسلماً در محدوده بابل وجنوب بابل ساکن بوده اند. با وجود سلطه وبرتری نژاد سامی، البته تمایلات و احساسات نژادی سومریها برای بازگشت به آداب ورسوم خود یقیناً وجود داشته است. ولی در ربع اول هزاره سوم قبل از میلاد، همزمان با فتوحات وپیشرفت های شاهان بزرگ وقدرتمند اکدی در شمال بابل به سبب انقیاد سومریها یقیناً این آداب وسنن کم رنگ ترگردیده اند. Sharrukin ( سارگون اکدی که شاید همان ضحاک اساطیری شاهنامه باشد. م) نزدیک ترین شاه فاتح اکدی به سرزمین های بابل وسومر، سومریها رامطیع خود کرد، او قدرت جنگی حکام محلی سومری را دچار اخلال کرد، در نتیجه جامعه سومری دچار اغتشاش شد، ودسته های بزرگی از سومریان به اسارت برده شدند.

بدین سان، سامیها در جنوب بابل مستقر شدند، و با فرو پاشی تمدن باشکوه سومری ، به یک برتری نژادی دست یافتند. با وجود این ، اسامی سه تن از شاهان سومری شهر اور نشانه گویائی است ، که در آن هنگام نیز هنوز جنوب بابل به تصرف کامل سامی ها در نیامده بود.

به مرور زمان سامی های مهاجم بدلیل برتری خود بر سایر مناطق سومر از جمله" اور" دست یافتند ، و در آنجا در حدود قرن 24 قبل از میلاد حکام دست نشانده از سوی خود تعیین کردند. سپس امپراتوری های سامی را در ایسینIsin وLarsam تاسیس کردند. در این زمان است ، که سومریها به سرعت هویت ملی خود را از دست دادند، و در جامعه سامی نژاد فاتح ادغام شدند، وزبان سومری نیزبعنوان زبانی گفتاری بزودی متروک شد.

شاید باز هم در کناره های دریا( خلیج فارس – م) که مردم سامی نژاد زمانهای طولانی تری به آنجا دست یافته اند، بقایای سومریها هنوز هم یافت میشدند. اما اثبات این مسئله مشکل است. هرچند ، ممکن است ، بطور مشهود تایید گردد، زیرا نام بیش از نیمی از شاهان سلسله های ساحلی دریا( "خلیج فارس"، مترجم) بطور اغوا کننده ای سومری هستند.

3- انقراض نژادهای سومری ومتروک شدن زبان ملی آنها علت سیاسی نداشته است، وبوسیله حکومت از گفتار بزبان سومری جلوگیری نشده اند. بلکه متروک شدن زبان ملی سومری بعد از دو قرن بعلت فقدان تشکیلات آموزش زبان ونبودن مدرسین وکاربران آن بوده است.

اما مشاهده میشود ، پس از گذشت دو قرن باز هم در دوره های بعد حق تعلیم وتربیت بزرگ داشته میشود، واکدی های فاتح روش آموزشی سومریها را دنبال میکنند. نظام آموزش سومریها نظامی همگانی بود. وقاعده تعلیم وتربیت از واجبات بوده است. در مدارس بابلی نیز این الزام وجود داشته است. با فرض شناخت حقایق آموزش سومری ها، روش تعلیم نظام نوشتاری اکدیها هم مانندروش سومریها بوده است. حتی قرن ها برای تعلیم وآموزش توجه خاصی به کتیبه ها ونوشته های شاهان سومری داشته اند، و از طریق این کتیبه های معیار، نوشته و کتیبه های دیگری ابداع وطرح میشدند، و با آن کتیبه ها ارزیابی و سنجیده میشدند. این کتیبه های معیار مرتب نسخه برداری میشدند، وبهمان صورت کتیبه اصلی حداقل در مراکز بزرگ علمی نظیر نیپور نگهداری ومورد استفاده مجدد قرار میگرفتند.

در دوره شاه سامی نژاد Samsuilunas بابلی، زبان اسنادحقوقی ، سومری بود. حتی مشاهده میشود، درجاهای دیگر هم تا مدتهای زیاد با علاقه خاصی ، روش نوشتاری سومری کهن مورد استفاده بوده است. اما از همه مهم تردانش دقیق ارائه شده برای معاملات وخرید وفروش ، داروسازی، کشت وزرع گیاهان ومهندسی معماری است ، که بدلیل ضرورت زمان ، مانند گذشته بشکل سومری استفاده شده اند. لغات بی شماری از زبان سومری در فرهنگ لغات اکدی وارد شده است. اما پیش از هر چیز زبان سومری بعنوان زبانی مذهبی و ارزشی برای معابد بابلی باز سازی شده است. چنین کاربری و باز سازی زبان سومری برای امور مذهبی ، باز هم در دوره شاهان سلسله های ایسین ولارسا تکرار میشود. در سروده های مذهبی سومری شاعرشهر نیپور ونیایش های او نیز این کاربرد مذهبی زبان سومری مشاهده میگردد. بویژه این زبان مورد استفاده وسیع منجمین وجادوگران وجن گیران قرار داشته است. حتی در دوره سلوکیان دربیشتر معابد بابل و اداره اموال ومعاملا ت ، علوم و زبان سومری بوسیله کاهنان استفاده میشد. تمدن بابلی بوسیله دانش زبان سومری کهن نزد ملتهای دیگر ترویج میشد. دلائل این موضوع با یافت شدن کتیبه های سه زبانه سومری – اکدی- هیتی در پایتخت هیتی ها در " بغاز کوی" ترکیه اثبات شده است.

کاربرد زبان سومری مشابه مطالعه وکاربرد زبان لاتین در دوره قرون وسطا وجدید ، نزد اروپائیان است.

4- برخی صورتهای لغت نامه های سومری مانند:VA 244 (ZA IX S. 159ff. ) ، در موزه بریتانیا لهجه های مختلف وگوناگونی از زبان سومری طراحی کرده اند. وبا توجه به تفاوتهای صامت های کلامی در اندیشه نگار ها، این طرحهای لغت نامه حتی تا پنج لهجه زبان سومری را بصورت: 1- eme-gal ( یکبارهم به شکل eme-salنامیده شده) ، 2- eme-sukud-a 3-eme-SUH-a 4- eme-TE.NÁ 5-eme-si-sá نشان میدهند.

ولی بعضی دیگر از لغتنامه ها برخلاف نمونه بالا به تفاوت صامت های کلامی در اندیشه نگار ها اعتقاد ندارند، وبندرت در این موضوع موشکافی می کنند. واساسا ، تنها در مورد تفاوت اندیشه نگارهای eme-sal چنین تفاوت های را با لهجه های دیگر مقایسه و بحث می کنند.

اولین گروه کتیبه های سومری که با سخاوتمندی بسیاربما یاری داده اند، که تا اکنون با اطمینان ، سه لهجه سومری را شناسائی کنیم. کتیبه های ، اسامی مشاغل اداری در هر یک از دوره های سلطنتی ، همین طور اسناد مذهبی ، حقوقی ، اقتصادی، علمی و اوراد وادعیه های مذهبی هستند.

امروزه از نشانه های مرتبط با لهجه ها ، بطور معمول لهجه eme-KU بعنوان لهجه اصلی برگزیده شده است. با وجودیکه، این انتخاب ممکن است ، درست نباشد. ولی سومر شناسان،( با وجودیکه، قضاوت از طریق آزمون کلمات وسخنواره ها، می توانند، ما را به خیال بافی سوق دهند.) نشانه های این لهجه را بعنوان" زبان سومری" تایید کرده اند.

مجموعه لهجه های اشاره شده در VA244 بصورت eme-si-sá شناسائی میشوند.

حتی اگر در کهنترین کتیبه های سومری که بما رسیده اند، در داخل مجموعه لهجه ها، زیر مجموعه هائی از لهجه های سومری تشخیص داده شوند. (هرچند ، تقریبا کتیبه های بیشمار Telloh در جهت مخالف آن قدم می زنند.) ولی کتیبه های سومری موخر، مجددا آگاهی ما را نسبت به لهجه ها تایید می کنند.

دومین مجموعه کتیبه های سومری که در پیوستگی وانسجام کتیبه های لهجه ها بما کمک میکنند، ماتم سرائی ها ، شکوه وشکایت ها وتضرعات مذهبی ، اوراد سحر وجادو وجن گیری است. . اگر آنچه درمعابد Innanna و Ninhursag تحت عناوین فوق وعبادات مذهبی با لهجه eme-sal گفته شده است ، از جهت الهی بودن، کلام درست واصلی سومری تلقی شوند. پس لهجه eme-sal لهجه اصلی است، وسروده هاوحماسه سرائی های بعدی با لهجه های دیگر بر خلاف جریان درست لهجه eme-sal است .

از طرف دیگر، برحسب نمونه VA 244 ، بنظرمیرسد، دربین کتیبه های مختلف سومری ، تنها کتیبه های لهجه eme-TE.NÁ بیشتر با لهجه eme-sal مرتبط وشبیه است. که خود میتواند ، یک زیر مجموعه از لهجه eme-sal باشد. ولی رابطه نامشخص ومبهم لهجه eme-sal بالهجه eme-gal درVA 244 تنها یکبار درستون 418 آورده شده است.

سومین لهجه هم ، بدین گونه از لهجه اصلی eme-sal انحراف قابل توجهی دارد. ودر آخر کتیبه Ammizaduga (OPI129 ) برخلاف بحث بالا عمل میکند.

5- از آنجاکه، در مباحث این کتاب، به مجموعه لهجه های سومری پاسخ داده میشود، نیازی به پاسخگوئی به یک لهجه منفرد نیست. زیرا دور از انتظار نیست، که در مناطق جغرافیائی جدا از هم در یک دوره تاریخی، گویش های گوناگون وجود داشته باشند.

با وجود این، این اختلاف گویش ها چندان زیاد نیستند، وبیشتر آنها ناشی از رسوم مذهبی معابد مختلف سومری ،اختلافات فرهنگی ونظائر آنها بوده اند. که در اصل تداوم وپیوستگی زبان معابد وزبان فرهنگی را با زبان کهنتر سومری نشان میدهند.

در نتیجه ، از ملاحظه کتیبه های کهنتر ، میتوان حکم قطعی اولیه را در مورد ریشه کلمه بدست آورد، لهجه های نواحی کهنترسومری نظیر شهر های Uruk وEridu صحت استنباط درست آن کلمه را تثبیت میکنند.

کتیبه های پدید آمده در دوره های مختلف سومری ، وضع وخصوصیات زبان مناطق ودوره های زمانی زبان سومری را نشان می دهند، که بطور مسلم در هریک از دوره ها ومناطق سومر، زبان وگفتار مردم آن زمان در آن منطقه جغرافیائی بوده اند.

6- با وجودیکه تک تک کلمات لهجه های گوناگون زبانهای سومری بطور مناسب ، باهم مقایسه وتفسیر وتحلیل شده اند. ولی زمینه اصلی رضامندی متفکرین ومحققین سومر شناس،اصول وقواعدی است، که با تلاش مجدانه استوار گردیده اند. قطع نظر از موارد استثنائی ، این قواعد بخوبی با لهجه های سومری بویژه در مورد لغات تطبیق می یابند، واستثنائات بیشتر در زمینه شناسه ها و اندیشه نگار هاصادق هستند. قابل ذکر است، که قبل از هر چیز، آواهای مرکب برای هر دوره تاریخی بدقت ، بررسی شده اند. با وجود این ، درحال حاضراین بررسیهادرهمه مناطق بطوریکسان انجام نشده اند. زیرا تفاوت تطبیق آوائی حتی در درون لهجه ها هم وجود دارند. هرچند بطور طبیعی ثابت شده است ، که این تفاوت حتی در سطح کوچکترین گروه ها نیز صادق است. کسیکه دقت کند، می بیند که در زبان اصلی زیرکتیبه HGT102" فهرست لغات نیپور" در ستون 651 برای کلمه " خدا " دو تلفظ آورده شده است.dingir یاdigir وهمین طورdimmir یاdimir که این دو مورد آخر مطابق کتیبه eme-SAL اند. یا" مشق نوشته های مدارس نیپور" در کتیبه HGT111 در ستون24 برای کلمه " محاصره کردن" nigin را آورده است ولی تلفظ nimin را هم ضروری دانسته است.

مشخص نیست چه مقدار از این تفاوت تلفظ ها وتمایزات به حقایق لهجه های محلی مربوط می شوند، وچه مقدار ناشی از خطای مشق نوشته های شاگردان مدارس نیپوراست که، بما ارث رسیده اند.

بدیهی است، هنگامیکه تحقیقات تاریخی کمک کنند، ورویدادهای تاریخی مشخص شوند، شناخت گویشهای مختلف سومری ، با منابع بیشتری امکان پذیر خواهند شد.

7- ساختار زبان تمام سومری ها بطور آشکاری شایستگی بهم پیوستگی زبان ملت های سومری را داشته است.( Fr.Mistelli در این باره میگوید:" ویژگیهای انواع حروف اضافه اصلی دستوری لهجه های مختلف زبان سومری را با انواع زبانهای" اورالی"  Der Uraltischeو"دراویدی" Der dravidische مقایسه کنید.").

بهر حال ، آنچه مشخصا دارای اهمیت است، موارد زیر است: اولا- ریشه لغات سومری در تهاجمات فرهنگی تغییر نکرده اند، بلکه کلمات ترکیبی بیگانه به ریشه لغات این زبان اضافه شده اند. ثانیا- تغییرات آوائی حروف مصوت وصامت، برای دوره زمانی قبل از تاریخ بسیار اندک بوده اند.

ثالثا- با توجه به هم آهنگی صداها، تشابه صامت ها ومصوت ها وغیره ، تفاوت ها را محو کرده اند.

بطور قطع همبستگی دستوری در گویش های مختلف زبان سومری بشکل اصول ترکیب زنجیره ای کلمه وجود دارد، وحتی واقعیات وجود زنجیره هائی از اقسام کلمات ، خود به استواری این مسئله کمک می کنند. این باین معنی است ، که اسم ها یا ضمائر اسمی، در بین اقسام کلمات با استدلالی دقیق تر بطور متوالی ، با تغییر وتبدیل ترکیب می شوند( اگر چه، بازهم شکلهای دیگری از انواع کلمات یا مجموعه کلماتی باشند، که مسند عبارت قرار میگیرند.) . ولی با وجود این، بطورکلی آنها استقلال خود را در حالت گروه کلمات، بویژه همراه با فعل واغلب درترکیب با ریشه اصلی فعل حفظ میکنند. برای دوره های بعد مشاهده میشود، این موضوع با تعدیل ، گاهگاهی بصورت های مشابه آن با عناصر ساختاری کلمات صرف می شوند. ولی از سوی دیگر ، اصل ساختار زنجیره ای خود را بطور نمایان ، در اتصال به کلمات دیگر تغییر می دهند، وتجزیه می شوند. بویژه این فرآیند با ریشه های دوچندانی گسترده ترشده است. این تنها بدین سبب بود ، که زبان سومری دربین زبان بیگانه سامی ویژگیها وتحولات وتغییرات جدیدی یافته بود، وهمین مسئله ریشه تمام تغییرات پیوسته زبان سومری را باعث شده است. این در اصل "دومین زبان .سومری" را شکل داده است. زبان سومری برای باقی ماندن جزئیات خود، به سختی در مقابل تهاجم زبان سامی مقاومت کرده است .

8- /3 ، کتیبه های معیار محلی ، منابع جدا سازی لهجه های مختلف سومری میباشند ، و در مطالعات زبان سومری بما کمک میکنند.

این منابع بشرح ذیل میباشند:

I-آنچه بوسیله بابلی های فاتح برای آموزش زبان سومری بجا مانده است:

الف- فهرست لغات دوزبانه سومری – اکدی ، این کتیبه های فرهنگ کلمات دو زبانه در سمت چپ لوحه لغات سومری را آورده است، ودر سمت راست کتیبه لغات معادل اکدی را نشان می دهد، ولغات سومری واکدی در این لوحه ها بسادگی قابل شناسائی است. این نوع لوحه ها بطور کلی در انواع آموزش های زبان سومری مورد استفاده قرار میگرفت. ستون های این کتیبه های فهرست لغت نشان می دهند، که حاوی کلمات اصیل واولیه سومری میباشند، وتصریحا از طریق کاملا درست مطالعه کتیبه های اصلی سومری ، بویژه تطبیق آنها با نظام نوشتاری اکدی رایج در آن دوره زمانی و تماما بصورت تک هجائی بازنویسی شده اند. برخی از این لغات هم خود بسیار رسا میباشند. از طرفی بعضی از این لغات با توجه به نگارش زبان سومری نگارش و املاء نادرستی دارند. وعادت به این شیوه نگارش مانع اصلاح آنها شده است. این مشکل بویژه در کلمات سومری وهجاهای آورده شده در ستونها ی کتیبه بیشتر اتفاق افتاده است. والبته در خصوصیات نام مدارس سومری که بصورت اندیشه نگار هستند نمایان تر اند.

نمودار فهرست لغات بالا( در فرهنگ لغات سومری اکدی شیکاگو110.216 ) بصورت چهار ستونی برای کتیبه های دو زبانه فوق بشرح ذیل است:

معنی فارسی                اکدی                                کلمه سومری

                        تلفظ مرسوم 

                 نگارش اندیشه نگار
                                                 هجانویسی اکدیها

مفقود شدن     za-ah      zah               kûa-aiia-ku            halâqu

رفتن             ma-a      mà                 Pisannu          alâku

در این نوع کتیبه ها بندرت ارزش آوائی اندیشه نگار در ستون ترجمه اکدی کتیبه آورده میشود. بویژه درمشق نوشته های شاگردان کوچکتر مدارس سومری این مسئله بارزتر است. ولی بصورت اندک در ستونهای اصلی گاهی ارزش آوائی برخی از آنها آورده میشوند.

کتیبه های فهرست لغات سه زبانه تا کنون در این مورد لغات زیادی را نشان نداده اند.

در مورد کلمات خویشاوند زبان اصلی eme-KU آنطور که در گذشته بحث شد ، آنچه قابل تطبیق اند ، در لهجه eme-SAL می باشند.

نمونه (11 Nr 12 R 5) بصورت زیر است:

معنی فارسی       معنی اکدی        لهجه eme-KU        لهجه eme-SAL

دیوار،پرده           â-mar                    é-gar                 igaru                                   

در مورد فهرست لغات سه زبانه " سومری - اکدی - هیتی " ، یافت شده در بغاز کوی ترکیه پیشتر توضیح داده شد.

در آنجا یک زوج لوحه گل رس کوچک هم یافت شده است ، که دارای لغات " سومری- اکدی در قطعات کوچک است .

در یک نوشته یونانی که بما رسیده است، هم یک کتیبه دو ستونی فهرست لغات، بغیر از یک کتیبه یک ستونی کلماتی که سومری ها در مدارس خود ، با هدف آموزش بکار میبردند، یافت شده است.

ادامه دارد.

شاد باشید نوروزتان پیروز  ف. عباسی